Opvoedtip – Omgaan met emotioneel kind

Over het algemeen worden veel kinderemoties over het hoofd gezien, omdat we meer aandacht besteden aan hoe ze zich gedragen dan hoe ze zich echt voelen. Bijvoorbeeld, een overdreven focus op eten of videogames kan een teken zijn dat een kind deze dingen gebruikt om zich van pijn af te sluiten. Als er geen aandacht is voor de onderliggende emoties kunnen deze patronen leiden tot obesitas of een verslaving aan drugs en alcohol. Door ons bewust te blijven van hun psychologische toestand kunnen we meer afgestemd worden op kinderen en leren we manieren om een emotioneel gezond kind groot te brengen. Als we kinderen laten weten dat we geïnteresseerd zijn of bezorgd zijn over hun specifieke strijd, nodigen we ze uit om hun eigen emoties te onderzoeken en hun bron beter te begrijpen. Door open en onbevooroordeeld te zijn moedigen we onze kinderen aan om eerlijk te zijn naar zichzelf en vertrouwen te stellen in hoe ouders met emoties omgaan. Studies hebben bewezen dat we allemaal een aangeboren behoefte hebben aan emotionele veiligheid. Wanneer we ons emotioneel onveilig voelen komt ons zenuwstelsel in een staat van verdediging terechtkomt. Afwezigheid van emotionele veiligheid kan leiden tot een neurologische onbalans en tot ongepast sociaal, emotioneel en communicatiegedrag. In de ouder-kindrelatie voelen kinderen zich emotioneel veilig als ze een sterke band met hun ouders ervaren en als ze geloven dat ze hoog worden gewaardeerd. De emotionele veiligheid van kinderen hangt grotendeels af van de uitstraling van ouders. Zodra ze zich veilig voelen, kunnen kinderen hun emoties uiten, omdat ze weten dat ze niet zullen worden veroordeeld. Kinderen moeten nog leren wat ze kunnen doen als ze boos, verdrietig, bang of teleurgesteld zijn.’ Bij hun ouders gedragen kinderen zich ook nog eens het meest primair, zij vormen hun veilige haven. ‘Dat wat je kind gedurende een dag elders opbouwt aan spanning en emoties komt er vaak uit zodra hij jou ziet. Lastig, maar eigenlijk ook wel mooi. Je kind kan bij jou zichzelf zijn.’

Ouders als rolmodel bij het omgaan van emoties
Een kind leert van zijn ouders omgaan met emoties. Als ouder ben je een soort emotiecoach. Dat begint met de gevoelens van je kind accepteren. ‘Dat lijkt logisch, maar in de praktijk hebben we de neiging het tegenovergestelde te doen. We zeggen dingen als: “Je bent moe? Dat kan niet, je hebt net geslapen”, of: “Natuurlijk vond je het leuk bij oma.” Hiermee neem je de emoties van je kind eigenlijk niet serieus. Dat kan hem verwarren en boos maken. Bovendien geef je je kind zo het gevoel dat hij niet op zijn gevoelens kan vertrouwen.’ Huidig wetenschappelijk onderzoek naar hechting van kinderen aan ouders en de voordelen van emotionele comfort laten allemaal één ding zien: kinderen doen het het beste bij een goed voorbeeld van de ouders over liefde en zorgzaamheid waarin het omgaan van gevoelens als kracht wordt gezien.

Overtuigingen over gevoelens
Ouders die emoties waarderen zijn zich vaak bewust van de gevoelens bij zichzelf en van hun kinderen en kunnen zich gedragen als coaches. Ze reageren niet met bedreigingen van discipline wanneer hun kinderen boosheid of verdriet uiten. In plaats daarvan zien ze gevoelens als een belangrijk onderdeel van een gezonde ontwikkeling. Ruimte geven om te voelen versterkt de het veilige gevoel en de vaardigheid om je gevoel zorgvuldig uit te drukken en je open te stellen voor het gevoel van de ander. Het is niet altijd gemakkelijk om de waarheid onder ogen te zien over wie we zijn en rekening te houden met het emotionele leven van onszelf en dat van kinderen. Maar het is een heel stuk beter dan het alternatief: ontkenning, onderdrukken, weg lopen, overdreven reageren, enzovoort. Je leert je kinderen hun emoties te onderzoeken en zorgvuldig te uiten door de jezelf als ouder zorgvuldig en rustig uit te drukken. Toestemming om te voelen betekent niet geobsedeerd zijn telkens als iemand gemeen tegen ons is of ons negeert. Het is eigenlijk precies het tegenovergestelde – het vermogen aanleren om die momenten te doorstaan, ervan te leren en normaal te blijven functioneren. Omgekeerd, als je terughoudend bent om je gevoelens te uiten, of dit alleen spaarzaam doet, in zo weinig mogelijk woorden, dan is dat wat je kinderen zullen leren doen als ze opgroeien. Dit is de reden waarom ouders open moeten staan voor het leren en oefenen van strategieën in eigen emotionele leven voordat je je kinderen echt kunt ondersteunen.

Ruimte om te ontladen
Achter elke emotie van je kind zit een reden, behoefte of wens. ‘Als je dit steeds bedenkt en er zelf of samen met je kind naar op zoek gaat, kun je erop inspelen, ‘Dat vraagt inleving en inzet van jou als ouder. Als een coach kun je tegen een boos kind op de achterbank zeggen: “Hm, je vond het niet leuk bij oma, vertel eens.” Of: “Het was veel vandaag, hè, je bent er een beetje bozig van?”’ Vervolgens geef je je kind de ruimte om te ontladen. Elk kind heeft zijn eigen manieren om dat te doen. Lekker rennen, een spelletje doen of juist even instorten op de bank of samen knuffelen. Wat bij jouw kind werkt, is een kwestie van uitproberen. Als je op deze manier omgaat met de emoties van je kind, leert hij om ze te begrijpen en ze minder te laten oplopen. Hierdoor zullen vervelende uitspattingen steeds minder voorkomen. Fijn voor je kind, maar ook voor jou, want het komt de sfeer echt ten goede.’ Welk gedrag zie je vaak bij je kind als hij thuiskomt van school, een feestje of logeerpartijtje? Bijvoorbeeld: moe, hongerig, energiek en aanwezig, boos, aandacht vragend. Welke emoties merk je dan op bij je kind? Bijvoorbeeld: boosheid, verveling, angst, spanning, geïrriteerd, blijdschap en uitgelaten gedrag. Welke reden, behoefte of wens zou hierachter kunnen zitten bij jouw kind? Bijvoorbeeld: hij heeft erg zijn best gedaan en is nu doodop, er is iets naars gebeurd op school, frustratie, behoefte aan aandacht of rust na de overgang van elders naar thuis, je kind heeft jou gemist of zijn hoofd zit vol. Hoe zou je je kind kunnen helpen om (al eerder) wat spanning te ontladen? Bijvoorbeeld: hem op weg naar huis even laten uitrazen in het park, niet elke dag een vriendje mee naar huis nemen, even aandacht geven na de overgang naar thuis, een rustmoment laten pakken bij thuiskomst.

Erkenning
Erkenning betekent dat je kind zich geaccepteerd en geliefd voelt om wie hij is en wat hij voelt. Je kind de erkenning geven die hij verdient, is één van de belangrijkste en meest basale dingen die je voor hem kunt doen. Wat is erkenning? Erkenning betekent dat je kind zich geaccepteerd en geliefd voelt om wie hij is en wat hij voelt. Het beste wat je kunt doen om je kind te erkennen is:

Er voor hem zijn
Tijd met hem doorbrengen
Goed naar hem luisteren
Je in hem verplaatsen.

Erkenning heeft alles te maken met de fundamentele menselijke behoefte aan veiligheid, liefde en verbondenheid. Als je kind zich erkend voelt, dan ervaart hij zijn omgeving als betrouwbaar, ondersteunend en vriendelijk.

Hoe geef je je kind erkenning?
Je kind erkenning geven gaat in 3 stappen:

Je kind kennen Je kind erkennen begint ermee dat je je kind kent. Dat je weet wat hem bezighoudt. Waar hij blij van wordt, waar hij bang voor is. Het enige wat je daarvoor hoeft te doen, is actief naar hem kijken en luisteren. Probeer je niet te veel als opvoeder op te stellen, maar als observeerder. Kijk naar wat je kind doet en luister naar zijn verhalen zonder meteen in te grijpen of te reageren. Zo leer je heel veel over je kind.
Je kind herkennen De tweede stap van erkenning is: je kind laten merken dat je van hem houdt, dat je blij bent dat hij er is. Doe dat bij elke ontmoeting die je met hem hebt: ’s ochtends bij het wakker worden, als je hem ophaalt van opvang of school, als hij bij een vriendje heeft gespeeld. Heb je een lopend conflict hebt met je (opgroeiende) zoon of dochter over kamer opruimen of uitgaanstijden? Neem dan toch elke keer dat je elkaar weer ontmoet even de tijd voor een hartelijke begroeting. Daarna kunnen jullie doorpraten over wat jullie dwarszit. Een kind heeft er niets aan om, jaren nadat het ’t ouderlijk huis verlaten heeft, te horen ‘dat je altijd van hem hebt gehouden’. Een kind heeft er wel wat aan om dat elke dag te ervaren.
De gevoelens van je kind serieus nemen De derde stap in het erkennen van je kind is het accepteren en respecteren van zijn gevoelens. Concreter: dat je de gevoelens van je kind waarneemt zonder daarover meteen een advies of een analyse te geven. Ga niet contrasteren De meeste ouders hebben de neiging om zich tegen het lastige gedrag van hun kind te verzetten en zelf het tegenovergestelde gedrag te vertonen. Met als doel het probleem op te lossen: je verdrietige kind weer blij te maken of je angstige kind van zijn angst af te helpen.

Meevoelen en spiegelen
Meevoelen is een veel betere strategie. Want dan voelt je kind zich erkend. Daarvoor heb je geduld nodig. Het is namelijk best lastig om niet in te grijpen als je je kind ziet worstelen met zijn emoties. Wat je wel kunt doen, is de emoties van je kind spiegelen. Laat je kind zien dat jij je net zo voelt als hij. In feite is dat een hele natuurlijke reactie, maar vaak denken ouders dat ze dat uit opvoedingskundig oogpunt beter niet kunnen doen. Toch is spiegelen een hele goede manier om te laten zien dat je je kind begrijpt en dat je met hem meevoelt. Door jouw spiegelende gedrag voelt hij zich erkend. Alle emoties zijn oké Let er eens op of er binnen jouw gezin ook emoties taboe zijn. Mag je zoon huilen? Of zeg je tegen hem dat ‘grote jongens niet huilen’? Mag je dochter agressief of luidruchtig zijn? Of ‘past dat niet bij een meisje’? Elke cultuur, elke laag van de bevolking en elk gezin kent zo zijn ‘taboe-emotie’. In sommige gezinnen mag je niet trots zijn op jezelf, in andere gezinnen mag je niet onzeker zijn of boos worden. Maar het heeft geen zin om emoties als ‘fout’ of ‘goed’ te bestempelen. Emoties zijn er nu eenmaal. Laat je kind dus gerust voelen wat hij voelt. Door de emoties van je kind te censureren, zeggen we – zonder zoveel woorden te gebruiken – dat het kind niet klopt. Het deugt niet. Het voelt iets anders dan wat het op dat moment zou moeten voelen. En welke les trekt het kind daaruit? Dat het die emotie maar het beste niet meer kan voelen, omdat het anders niet voldoet.

Omgaan met emoties in 5 stappen

Stap 1: Neem even de tijd voor je kind en bewaar je eigen rust. Doe dit op een manier die voor jou werkt (bijvoorbeeld tot 10 tellen, een diepe zucht, bedenken dat je kind het niet verkeerd bedoelt).
Stap 2: Luister naar het verhaal van je kind.
Stap 3: Benoem het gevoel van je kind: “Ik zie dat je boos bent.”
Stap 4: Erken het gevoel van je kind: “Het is ook echt balen dat…..”
Stap 5: Vertel wat van je kind verwacht wordt: “Helaas moet je nu naar binnen om te eten, straks mag je nog even buitenspelen” Het erkennen van emoties levert veel op. Binnen het Oplossingsgericht Opvoeden is het één van de belangrijke uitgangspunten. Door te erkennen, krijgen kinderen het gevoel dat ze begrepen worden. En dat geeft rust en een fijn gevoel bij je kind.

Tips waarmee jouw kind leert omgaan met zijn emoties
Hieronder vind je tips die jou helpen om jouw kind te leren omgaan met zijn emoties:

Laat je kind merken dat je zijn behoefte begrijpt.
Ook al denk jij: waar gaat dit over, hier hoef je toch niet zo’n drama van te maken? Benoem de behoefte van je kind: ‘Stom hè, je had nog zo graag langer willen computeren’. Je zult merken dat je kind sneller omschakelt als het zich begrepen voelt.
Geef woorden aan wat jouw kind voelt.
Zeg: ‘Volgens mij voel jij je verdrietig omdat je niet kunt spelen’. Zo leert je kind zijn emoties te herkennen en verwoorden.
Leer je kind de signalen te herkennen van een boze bui of stress.
Vraag: ‘Wat merk je aan jezelf als je boos of verdrietig wordt?’ en ‘Hoe voel je dat?’. Maak een emotiemeter en zet aan de ene kant ‘kalm’ en aan de andere kant ‘boos’ of een andere emotie. Maak tussenstapjes en bespreek wat je kind bij ieder stapje gaat doen om te kalmeren.
Benoem af en toe je eigen emoties:
‘Ik voel me best zenuwachtig voor mijn presentatie’.
Help jouw kind positief te denken:
Vaak zijn je gedachten de oorzaak van wat je voelt. Als je dat weet, kun je gedachten denken die je helpen om je goed te voelen.
Reflecteer op jezelf:
Hoe ga jij om met je emoties en welk voorbeeld geef jij je kind in het omgaan met emoties? Geef jezelf erkenning, soms voel je je ongelukkig en dat hoort erbij. Zo leert je kind dat iedereen zich weleens niet fijn voelt en hoe je daarmee omgaat.
Tijd & rust
Er is tijd en rust nodig (meer nog dan bij andere kinderen) om diepgaand na te denken en zodoende alle emoties en ervaringen te verwerken. Als hiervoor onvoldoende gelegenheid is, zal een gevoelig kind sneller overprikkeld raken.
Benoemen
Een belangrijk onderdeel bij het verwerken van emoties is deze benoemen. Door het duiden van gevoelens neemt de lading ervan af en de ontspanning toe. Leer je kind zijn emoties te onderscheiden en benoemen.
Erkennen
Erken alle gevoelens van je kind! Dit betekent dat je je kind (verbaal en non-verbaal) laat merken dat hij mag voelen wat hij voelt. Dat klinkt eenvoudig en toch is dat niet altijd even makkelijk voor veel ouders. Dat heeft alles te maken met het feit dat wij er vaak ook niet mee opgegroeid zijn. “Je hoeft niet bang te zijn” of “Het is maar een schrammetje”. Hoe goed dit ook bedoeld is, je emoties worden ermee ontkend en dat maakt onzeker. Probeer dus zo veel als mogelijk de gevoelens van je kind te erkennen. Je zult verbaasd zijn hoe snel de emoties ook weer doorstromen!
Timing
Met je kind praten over z’n gevoelens en ervaringen, helpt om deze te verwerken. Kies echter wel het juiste moment! Als je kind net uit school komt en bomvol zit met alle indrukken van overdag, dan kan het niet goed praten. Sterker nog; jouw goed bedoelde vragen zijn dan gewoon te veel en vullen zijn volle emmer nog meer. Benoem op dit moment liever alleen kort wat je ziet (“Je hebt een drukke dag gehad, hé”) en geef je kind een cooling down. Later op de dag, als je kind weer wat bij gekomen is, kan je samen de dag door nemen.
Help ze begrijpen, want begrijpen = verwerken
Soms kunnen kinderen ook hulp gebruiken om hun emoties te begrijpen. Zo zei een meisje in mijn praktijk eens: “Het was best een leuke dag vandaag op school. Maar waarom voel ik me dan niet blij?” Samen hebben we de kluwen aan emoties die ze die dag ervaren had ontward. Het inzicht dat ze hierbij kreeg en mijn erkenning hielpen haar om het te begrijpen en verwerken. En nogmaals: begrijpen is belangrijk voor hoog sensitieve kinderen, want dit is nodig om het vervolgens te verwerken en een plekje te geven.
Geef ze de ruimte!
Emoties moeten door kunnen stromen, zeker ‘grote’ emoties. Dat betekent dat het belangrijk is om er de ruimte aan te geven en ze op een constructieve manier te uiten. Doen we dat niet dan blijven ze aanwezig in je systeem en krijgen we te maken met opgestapelde emoties. En vroeg of laat explodeert de boel. Of je krijgt lichamelijke klachten.
Leef het goede voorbeeld voor
Kinderen leren het meest van hoe hun ouders hun leven voorleven. Dit betekent dat als wij wensen dat onze kinderen op een constructieve manier met hun emoties omgaan en we doen dat zelf niet, de les niet echt geleerd wordt. Ga de uitdaging dus ook zelf aan en probeer dagelijks even stil te staan bij wat je allemaal gevoeld hebt. Er hoeft niet altijd een hele analyse te volgen. Door er even bij stil te staan, ze te doorvoelen en te erkennen, kunnen ze ook weer doorstromen.