Kernkwadrant
Wie kent zijn kwaliteiten, valkuilen en overtuigingen?
De spreuk ‘Ken uzelf’ dateert uit de Griekse oudheid en is duizenden jaren later nog altijd actueel. Geen wonder, jezelf leren kennen is dé manier om meer voldoening uit het leven te halen, beter en plezieriger te functioneren in je werk en met meer vertrouwen relaties te onderhouden.
Elke dag kent meer dan genoeg voorvallen en uitdagingen om van te leren, en het een volgende keer anders te doen. Maar soms merk je dat situaties zich haast automatisch herhalen, zelfs als je probeert ze te voorkomen. Soms lijkt het alsof je vastzit in patronen. Ken jezelf bezorgt je een andere kijk op jezelf en op anderen. En dat verandert alles!
“Je gaat het pas zien als je het door hebt”
Johan Cruijff
Oefenstof ben jezelf
Jezelf leren kennen vraagt dat je jezelf recht in de spiegel durft aan te kijken. Welke eigenschappen en kernkwaliteiten bezit je? Wat zijn jouw specifieke valkuilen en uitdagingen? Welke normen, waarden en overtuigingen koester je, en hoe en wanneer heb je die gevormd? Bedenk dat de mensen die de grootste invloed op jou hadden, vaak ook de grootste invloed hadden op jouw overtuigingen. Je van dit alles bewust worden kan best confronterend zijn, maar de beloning is groot. Uiteindelijk merk je dat je jezelf beter leert begrijpen en accepteren, zo uniek als jij bent!
Bewust
Ben je bewust van je zelf als persoon, waar liggen jouw valkuilen als het gaat om ‘de ander’ helpen. Je kwaliteit is tevens je valkuil, niks mis mee en goed om te weten wie jij bent en waar je staat. Niets is mooier dan het weten waar je kracht en je beperking zich bevind.
Kernkwadrant
Het begin 90’er jaren ontwikkelde kernkwadrantmodel positioneert de kernkwaliteit van een persoon in relatie tot andere, voor die persoon, belangrijke eigenschappen.
De kernkwaliteit is een positieve eigenschap, iets wat tot het wezen behoort en kracht en inspiratie geeft. Het is een kracht die in potentie aanwezig is, een mogelijkheid die ingezet kan worden in het handelen in deze wereld. Ofman stelt dat elke kernkwaliteit zijn schaduwkant heeft, ook wel vervorming of valkuil genoemd (zie Afbeelding 1). De valkuil is niet zozeer het tegengestelde van de kernkwaliteit, maar meer een te veel: de kwaliteit is doorgeschoten. Wat eerst de kracht was, wordt, door een ‘overdosis’, een zwak punt.
De weg terug van de vervorming naar de erachter liggende kernkwaliteit is echter altijd te vinden door naar de uitdaging en de allergie te kijken. De uitdaging is de positief tegenovergestelde kwaliteit van de valkuil. De uitdaging is de realistische component die de kernkwaliteit in balans houdt en een zeker gezond tegenwicht beoogt. Zo kan de valkuil voor ‘zorgzaamheid’ betutteling zijn; de uitdaging is dan: loslaten. Bij de kwaliteit ‘moed’ kan behoedzaamheid (= uitdaging) de mens behoeden voor roekeloosheid (= valkuil).
De vervorming (teveel van het goede) van de uitdaging is de allergie. Iemands haren gaan recht overeind staan wanneer hij wordt geconfronteerd met een negatieve eigenschap van iemand anders die in feite een doorschieten is van zijn uitdaging. Zo kan ‘onverschilligheid’ een heftige allergische reactie oproepen bij iemand die als uitdaging ‘flexibiliteit’ heeft.
Bij gebruik van het kernkwadrantmodel in communicatietraining kijken we hoe de kernkwadranten van verschillende personen in elkaar grijpen. Een eigenschap van de één (vaak de valkuil) vormt de allergie van de ander. Mensen kunnen er vaak slecht tegen kunnen wanneer anderen te veel van hun uitdaging vragen. De uitdaging is altijd een streven, het is altijd iets waar je, vanuit een bepaalde kernkwaliteit gezien, moeite mee blijft houden.
Voorbeeld
Iemand die van zichzelf erg ordelijk is, kan als uitdaging hebben: souplesse. Wanneer echter de ander een te groot beroep op die plooibaarheid doet, kan de betreffende persoon daar niet tegen en schiet hij of zij in de stress, en is er sprake van een ‘allergische reactie’.
De vrouw van een ordelijk ingestelde man zegt voor de zoveelste keer: ‘Maak je niet druk, die kranten ruim ik straks wel op.’ De slordigheid van deze vrouw doet een te groot beroep op het streven naar plooibaarheid (in toom houden van de ordelijke instelling) van de man. Met andere woorden: de uitdaging ‘plooibaarheid nastreven’ (iets dat toch al moeilijk is) wordt te veel op de proef gesteld. Dan kan een uitbarsting het gevolg zijn, of juist een apathische reactie: het er verder maar bij laten. Slordigheid is in dit geval de allergie van de ordelijk ingestelde echtgenoot. Het gaat helemaal snel mis wanneer de vrouw als kernkwaliteit flexibiliteit heeft (uitdaging = ordelijkheid, zie Afbeelding 2). De vrouw is dan geneigd om in haar valkuil slordigheid te stappen wat meteen de allergie van de man oproept. Hierdoor zal de man weer geneigd zijn om in zijn valkuil starheid te stappen, wat meteen de allergie van de vrouw is.
Als binnen een relatie de een de uitdaging van de ander als kernkwaliteit heeft, dan zijn heftige conflicten te verwachten. Veel relaties lopen hierop spaak. Door de kennis van kernkwadranten kan men hier op een goede manier mee om leren gaan. Want dan kan men de kernkwaliteit achter andermans valkuil herkennen en waarderen en tevens inzien dat dit de eigen uitdaging is.
Het model geeft je een basis om het gesprek over kwaliteiten met elkaar te voeren en te zoeken naar een werkbare samenwerking. Bij trainingen, personal coaching en zelfanalyse wordt dit model veel gebruikt. Het is een hulpmiddel voor zelfinzicht, het definiëren van ontwikkelpunten en het analyseren en bespreekbaar maken van problemen in interactie.
Het kernkwadrant is opgesteld door Daniel Ofman en wordt ook wel het kwadrant van Ofman genoemd.
De beroemde uitspraak van Johan Cruijff; ‘Ieder voordeel heb zijn nadeel’ kun je binnen de visie van Daniel Ofman, ook omdraaien, namelijk; ‘ieder nadeel heb zijn voordeel’. Om inzicht in je sterke en je zwakke kanten te krijgen, is het handig als je je kernkwaliteiten, je valkuilen en je allergieën in kaart kunt brengen. Op deze wijze kun je op een inzichtelijke en transparante manier conflicten met anderen analyseren. Het verschil tussen kwaliteiten en vaardigheden zit in het feit dat kwaliteiten van binnen uit komen en vaardigheden aangeleerd zijn.
Een (kern)kwaliteit wat is dat nou precies?
Volgens de grondlegger van deze visie Daniel Ofman, zijn (kern)kwaliteiten de sterkte punten die iemand karakteriseren. Vaak zijn het de positieve punten die een ander het eerst over je zal zeggen als hij er naar gevraagd wordt. Zoals; je bent erg spontaan, bijzonder flexibel of zeer creatief. Ieder mens heeft één of meerdere kwaliteiten.
Hoe een kwaliteit een valkuil kan worden!
Valkuilen zijn vaak de dingen die anderen achter je rug over je zeggen en waar ze zich aan storen. Een valkuil is een doorgeschoten kwaliteit. Dit is dan de vervormde of overtrokken kwaliteit, in de volksmond ook wel de keerzijde van de medaille genoemd. Hierdoor wordt je kwaliteit eigenlijk je zwakte. Iemand die perfectionistisch is wordt dan iemand die vaak zeurt, op iedere slak zout legt, doordramt. Of iemand met veel zelfvertrouwen loopt het risico dat hij doorschiet en arrogant gaat doen.
Allergieën of ook wel de doorgeschoten kwaliteit van een ander
Allergieën zijn vaak de doorgeschoten kwaliteiten van de ander waar jij je aan stoort. Iedereen heeft naast kernkwaliteiten ook valkuilen. Indien de ander doorschiet in zijn kwaliteit, kan dit bij jou irritatie oproepen. Dit noemt Daniel Ofman je allergie. Deze allergie heeft vaak met je eigen kwaliteit te maken. Iemand die zelf erg geduldig is zal zich mateloos irriteren aan mensen die drammerig zijn.
Aan kwaliteiten en allergieën zitten uitdagingen vast
Uitdagingen worden vaak zichtbaar als je op zoek gaat naar de kwaliteit die vast zit aan de valkuil van de ander. De eigenschap van de ander waar jij je aan irriteert is wel zijn kwaliteit die vervormt is of waar hij in doorgeschoten is. En het mooie is, dat juist voor degene die zich aan deze eigenschap irriteert, de kwaliteit die achter deze valkuil ligt, voor hem een belangrijk ontwikkelpunt is of anders gezegd zijn uitdaging kan zijn. Als je je regelmatig ergert aan het besluiteloze gedrag van een collega, ga dan op zoek naar de kwaliteit die hier aan vast zit. Als je zelf erg serieus bent is de kans groot dat jouw uitdaging ligt bij een relaxt persoon die hierin doorgeschoten is en zich clownesk gedraagt. Het grootste leermoment ontstaat op het moment dat je iemand ontmoet waar je je aan ergert of die jou irriteert!
Alleen samen vormen ze een kernkwadrant
Door je kernkwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen te beschrijven en deze weer te geven in een figuur met vier vlakken ontstaat, zoals Daniel Ofman dit gedefinieerd heeft, een kernkwadrant. Het volgende kernkwadrant is een voorbeeld van de kwaliteit ‘Zorgzaam’ van Anneke. Zij wordt vaak geprezen omdat ze vaak anderen helpt. Verder krijgt ze ook wel eens te horen dat ze wel eens wat vaker tijdens vergaderingen haar mond mag houden om een ander eens de mogelijkheid te geven.
Het gebeurt regelmatig dat ze daarin doorschiet waardoor ze erg bemoeizuchtig wordt, dat ze gaat redden in plaats van zorgen. Dit is dan haar valkuil. Haar uitdaging is het tegenovergestelde van deze kwaliteit, in dit geval is dat; dat ze grenzen leert stellen. Voor Anneke is dit een inzicht die ze heeft te onderzoeken. Aan haar kwaliteit zit ook een allergie vast, dat is als iemand doorschiet in de kwaliteit die haar uitdaging is, grenzen stellen. In dit voorbeeld is dat iemand die erg hard en/of star is.
Vul nu jouw kernkwadrant in.